9 aug - Edith Stein

KIJKEN MET NIEUWE OGEN - ONTVANGEN WAT IS

“Ik zal haar meelokken naar de woestijn en dan tot haar hart spreken.” Het Woord van Hosea klinkt als een uitnodiging tot terugkeer. Niet naar vroeger, niet naar wat was, maar naar het hart van een verbond dat nooit is opgehouden te bestaan. In de stilte van de woestijn spreekt God opnieuw. Hij spreekt niet tot het verstand, niet tot het geheugen, maar tot het hart. Daar wordt de liefde wakker, daar klinkt het bruiloftslied van trouw en overgave.

Het evangelie schetst een gelijkenis die we al vaak hebben gehoord: tien meisjes wachten op de bruidegom, maar slechts de helft blijkt klaar. Wat maakt hen wijs? Dat ze olie bij zich dragen, ja. Maar ook dat ze de komst van de bruidegom als iets reëels verwachten. Ze zijn afgestemd, waakzaam, open. De wijze meisjes leefden met aandacht: hun leven kende een binnenruimte waarin verwachting kon rijpen.

Tussen deze twee lezingen ademt het leven van Edith Stein. Ze was een zoekende vrouw, diepgaand in haar denken, radicaal in haar keuzes. Haar levensweg bracht haar van het jodendom en een periode van ongeloof naar het mysterie van het kruis. Ze leerde niet alleen denken, maar ook luisteren. Haar denken werd biddend, haar bidden werd doordacht. Met hart en ziel trad zij toe tot de Kerk en het klooster.

In de fenomenologie, die ze leerde van Husserl, vond zij een weg om de werkelijkheid recht te doen. Fenomenologie betekent: ontvangen wat zich aandient, vanuit het fenomeen zelf – vandaar de naam. Ze werkte Husserls methode verder uit: waar hij bleef bij het zuivere bewustzijn, bracht zij de fenomenologie in contact met het zijn, met innerlijkheid, met God. Ze ontwikkelde een manier van kijken die niet bleef steken in analyse, maar openstond voor openbaring. Zo werd fenomenologie voor haar een weg naar waarheid in ontmoeting.

Voor Edith Stein was dit meer dan een manier van denken of kijken: het werd een levensstijl en een weg tot steeds dieper geloof. Niet het denken bracht haar tot God, maar het ontvangen van waarheid in haar hart. In het lezen van Teresa van Ávila ervoer ze een realiteit die zich openbaart aan wie zich laat raken.

Haar geloofsweg was geen breuk met haar filosofisch denken, maar een verdieping ervan. Ze begon te zien dat God zich niet alleen toont in redelijke concepten, maar juist in de concrete werkelijkheid: in het gelaat van Christus én in dat van een mens, in het gebed, in het lijden. Ze ontwikkelde een manier van denken die tegelijk beschouwend en mystiek was. Waarheid is er niet om te bezitten, maar om ontvangen te worden.

Meer dan we vermoeden, kunnen we hier veel van leren. Velen hebben vandaag moeite met geloof, Kerk en sacramenten. Ervaringen met sommige priesters, met de biecht of met machtsmisbruik binnen de Kerk wegen zwaar en hebben diepe teleurstelling achtergelaten. Maar misschien helpt het om die ervaringen even tussen haakjes te zetten. Niet om ze te vergeten, maar om ruimte te maken voor wat de werkelijkheid zelf wil tonen.

Wat is de eucharistie, niet volgens mijn gevoel, maar in haar diepste betekenis? Wat zijn vergeving en biecht, wanneer ik ze niet laat bepalen door negatieve ervaringen uit het verleden, maar er opnieuw naar kijk - beschouwend, ontvankelijk, open? Dan kunnen begrippen die hun glans verloren leken, opnieuw gaan spreken. Vanuit een frisheid die we, verblind door pijn of ontgoocheling, niet meer konden vermoeden.

Wat ik heb meegemaakt, is niet het wezen van de biecht. De priester die zijn handen niet kon thuishouden, belichaamt niet het priesterschap. De leiders in de Kerk die uit waren op macht, zijn niet de Kerk. De liefde die ik altijd heb nagestreefd, is niet noodzakelijk de liefde zoals de Heer ze bedoelt. En het gebed zoals ik het ooit heb geleerd, raakt misschien niet aan de diepste waarheid van wat bidden kan zijn. Wanneer we deze ervaringen niet als laatste woord beschouwen, maar bereid zijn ze achter ons te laten en de werkelijkheid opnieuw te ontvangen - zoals ze in waarheid is - dan opent zich iets nieuws. De fenomenologie reikt ons die mogelijkheid aan: opnieuw leren zien, vanuit ontvangen. En dat kan verrassend verhelderend zijn.

In een wereld die vaak overschreeuwd wordt door meningen en beelden, roept het fenomenologisch denken ons op tot stilte. Een beweging naar binnen, waar de waarheid zich aandient. Waar God zelf spreekt tot het hart, zoals in de woestijn van Hosea. Als een zachte maar oersterke kracht die wacht op ons antwoord.

Wanneer we weer leren ontvangen en kijken zonder zelf de regie te voeren, kunnen zelfs verwonde ervaringen openbloeien tot genade. Dan wordt het geloof opnieuw een plek van ontmoeting, van liefde, van leven, van trouw.

Laten we bidden

Heer God,
leer mij zien met nieuwe ogen.
Neem weg wat vertroebelt,
wat mijn hart gesloten houdt.
Maak mij vrij van de last
van vroegere negatieve ervaringen.
Laat mij ontvangen wat is,
zoals het zich in waarheid aan mij geeft.
Schenk mij innerlijke stilte
om uw stem te horen.
Wek in mij de waakzaamheid
van een hart dat U verwacht.
Kom als licht in de nacht
en vervul mijn leven met uw aanwezigheid.
Vandaag en alle dagen van mijn leven.
Amen.

Geliefde mensen, moge ons kijken zo helder worden dat we de kern van alles weer herkennen.
Een mooi weekend,
kris

---

Om mee op weg te gaan

Veel mensen hebben moeite met woorden als Kerk, biecht of eucharistie, misschien ook jij, door iets pijnlijks uit het verleden of door wat je vandaag ziet en hoort. Toch kan het helend zijn om, zonder te vergeten, die ervaringen even los te laten en plaats te maken voor een nieuwe blik. Vanuit een open en ontvankelijk hart, in innerlijke armoede, kan er iets nieuws oplichten van wat deze zaken in hun diepte betekenen. Misschien ontdek je dan een schoonheid die tot nu toe verborgen bleef achter de schaduw van gekwetstheid. Tracht te omarmen wat is, en láát je omarmen door wat is - als een omhelzing tussen God en jou.