donderdag in de 20e week door het jaar

LEREN ONDERSCHEIDEN IN HET LICHT VAN HET WOORD

We worden vandaag geconfronteerd met een tekst uit het boek Rechters die erg rauw overkomt. Twee zaken worden hier aan God toegeschreven: allereerst dat het door Gods toedoen zou zijn dat Jefta overwint tegen de Ammonieten, en daarna dat hij de tragische gelofte inlost door zijn dochter ten offer te brengen. Twee vreselijke misvattingen over wie God is en wat Hij wil. Toch staat deze lezing in de Bijbel, en zeggen wij na de lezing: ‘Zo spreekt de Heer’.

Het is belangrijk te weten dat de Schrift ons niet alleen Gods ware gelaat laat zien, maar ook de beperkte beelden die mensen zich doorheen de geschiedenis van Hem hebben gevormd. Wanneer we de Bijbel fragmentarisch lezen – zoals in de dagelijkse lezingen – is het daarom nodig de context van de gehele openbaring voor ogen te houden, waarin God zich laat verstaan doorheen de geschiedenis en door mensen, en waarin ook een voorlopig verstaan van Hem een plaats heeft.

Natuurlijk is het zo dat God geen oorlog wil, geen doden, en overwinningen mogen nooit aan zijn tussenkomst worden toegeschreven. Zoals het – en dat spreekt voor zich – niet kan dat kinderen geofferd worden. Beide gebeurtenissen lopen lijnrecht in tegen de boodschap die Jezus later brengt en zoals we die lezen in de evangelies.

Wat kunnen we leren uit deze eerste lezing? Ze laat zien hoe gevaarlijk het is om Gods naam te misbruiken. Het risico is dan groot dat een mens zijn leven op een leugen bouwt en zo ook anderen meesleept. Paus Franciscus zei herhaaldelijk: “Oorlog is altijd een nederlaag voor de mensheid.” Zo werd ook de zogenaamde overwinning van Jefta in werkelijkheid een tragedie voor de vele slachtoffers.
En dan zijn dochter: Jefta dacht God te dienen met een gelofte, maar sloot zijn ogen voor wie God werkelijk is, de bron van leven en gerechtigheid. Wat hij als toewijding beschouwde, werd een misvorming die uitmondde in de tragiek van haar dood.

Dat gevaar is in onze dagen niet verdwenen. Nog altijd wordt Gods naam verbonden aan oorlog en macht. We hebben het gezien: de Russische Orthodoxe Kerk die de oorlog in Oekraïne zegende en een strijd om politieke overheersing een heilige strijd noemde. Soldaten ontvingen zegeningen om anderen te doden. De naam van God werd gebruikt om een leugen te bekleden met heiligheid.

Ook de katholieke Kerk draagt haar zwarte bladzijden. Tijdens de kruistochten, vanaf het einde van de elfde eeuw, riep de toenmalige paus de christenen op om Jeruzalem te bevrijden van de moslims. Onder het kruis trokken edelen en gewone mensen naar het Heilig Land, onder wie ook Godfried van Bouillon, afkomstig uit ons eigen België. Hij werd later in de volksdevotie bijna als een heilige vereerd, en tot op vandaag staan er beelden van hem: in Bouillon, bij zijn kasteel, en in Brussel een monumentaal ruiterstandbeeld. Die beelden werden niet enkel geplaatst om hem te herinneren, maar ook als eerbetoon, als uitdrukking van bewondering voor zijn daden. Toch ging de verovering van Jeruzalem gepaard met bloed en geweld. Wat bedoeld was als een godsdienstige onderneming, liep uit op daden die lijnrecht ingaan tegen het evangelie. Ook daar werd Gods naam misbruikt om menselijke ambities te bekleden met een schijn van heiligheid, en hoe gewone mensen werden meegetrokken in een leugen die verwoesting zaaide.

Maar midden in dit donkere gebeuren verscheen een lichtpunt. In 1219 trok Franciscus van Assisi naar Egypte, tijdens de Vijfde Kruistocht. Niet als kruisvaarder met het zwaard, maar als broeder die het evangelie van vrede wilde uitdragen, ook al kon dat zijn leven kosten. Hij waagde zich over het front en kreeg toegang tot sultan al-Malik al-Kamil — een ontmoeting die in haar eenvoud groot is gebleven. Franciscus sprak in de geest van Christus’ vrede, en de sultan gaf hem ruimte om zijn getuigenis te brengen en liet hem daarna ongedeerd terugkeren. In die ontmoeting kreeg het evangelie ruimte om te klinken, en de sultan trad hem tegemoet vanuit zijn eigen geloofstraditie. Geen strijd, maar dialoog en wederzijds luisteren. En juist in zulke diepmenselijke ontmoetingen kan God zich laten kennen als de God van vrede.

Terug naar de eerste lezing van vandaag. Ze toont ons dat we altijd het gevaar lopen om onze eigen plannen of angsten als goddelijk voor te stellen. Dat maakt religie kwetsbaar voor misbruik. Wie Gods naam verbindt aan eigenbelang, maakt van het Woord een instrument van leugen. Daarom is het zo belangrijk te bidden om de Geest van waarheid, die ons leert onderscheid maken. Wie bidt in de Heilige Geest, leert spreken en handelen in echtheid, en vindt de juiste gezindheid om te verstaan wie God werkelijk is.

In het evangelie van vandaag wordt Gods uitnodiging heel anders zichtbaar. Het Koninkrijk is een feestmaal. Geen oorlog, enkel vrede en vreugde. Iedereen mag naar het feest komen, goed en slecht, maar wel in de houding van nieuw leven, gekleed in gerechtigheid. Ook hier klinkt de waarschuwing: zonder die innerlijke omvorming blijf je buiten staan, gevangen in je oude leugen.

Beide lezingen raken elkaar. Waar het misbruik van Gods naam de mens kan verstrikken in geweld en onwaarachtigheid, daar opent Jezus de deur naar waarheid en vreugde. Hij nodigt ons binnen in het feestmaal van het Koninkrijk, gekleed in het nieuwe leven dat wij in Hem ontvangen. Dat bruiloftskleed is niets anders dan ons bekleden met Christus zelf: leven in zijn vrede, wandelen in zijn gerechtigheid, delen in zijn barmhartigheid. Moge het Woord ons behoeden voor de leugen die ons kan meeslepen, en ons binnenleiden in de waarheid van Gods Koninkrijk, waar leven en vrede heersen.

Laten we bidden

Vader,
wij verlangen uw naam te eren
en niet te misbruiken.
Wij vragen U ons te helpen onderscheiden
wie U werkelijk bent.
Moge uw Woord ons laten zien
dat U de bron bent van leven en gerechtigheid.
Laat ons niet verstrikt raken in leugen of geweld,
maar vervuld worden van uw Geest van waarheid.
Moge wij in Christus bekleed worden
met vrede en gerechtigheid.
Laat ons zo getuigen van uw barmhartigheid,
en geleid worden naar uw Koninkrijk,
waar waarheid en vrede wonen.
Door Christus, onze Broer en Heer.
Amen.

Geliefde mensen, moge ons hart ontvankelijk zijn voor waarheid. Mogen wij zo groeien als mensen van vrede.
Een genadevolle donderdag,
kris

---

Om mee op weg te gaan

Ook wij lopen het gevaar ons te laten meeslepen door de leugen, zelfs wanneer die verpakt is in vrome woorden of schijnbare toewijding. Daarom is het zo belangrijk om het stille gebed om Gods heilige Geest ernstig te nemen en niet te verwaarlozen. Jezus zelf sprak over de Geest als 'de Geest van waarheid', die ons zal leiden in de volle waarheid (Joh 16,13). In dat gebed leren wij in waarheid te bidden en te leven en niet onszelf iets voor te spiegelen. Omarm de tijd en de stilte.