zondag in week 4 door het jaar - A

 De overweging vandaag is ontleend aan Preken.be waar de auteur niet bij vernoemd is.

“Zalig de armen, zalig die treuren, zalig die zachtmoedig zijn, de zuiveren, die van vrede houden, die lijden en vervolgd worden…” Op acht verschillende toonaarden, prijst Jezus bij het begin van zijn beroemde Bergrede mensen “zalig” of “gelukkig”. En dit op een wijze die iedereen van ons vandaag verrast en verbaast.

Bij een eerste zicht klinkt zulke boodschap van passieve braafheid erg onrealistisch, ver van ons, haaks op datgene wat de huidige mens denkt en verlangt. Ze druist in tegen zijn uitgesproken drang naar zelfrealisatie. Voor Nietzsche was het christendom van de zaligsprekingen de decadente godsdienst, die de mens belemmert in zijn opgang, en hem klein en onvolwassen houdt. In het marxisme hoorden we het zo dat ze opium is van en voor het volk, een drug. Enkele jaren geleden beschreef de socioloog Daniël Yankelovich, in zijn boek “ New Rules” hoe men sinds de zestiger jaren overgegaan is van een samenleving die open stond voor zelfverloochening en offers, naar een rage van zelfrealisatie. Dit begon eerst aan de universiteiten: een zeker narcisme, zelfbewondering, waarbij het “ik” centraal stond, los van alle gezag, of van al wat de zelfontplooiing kon verhinderen; de eis naar zogezegde vrijheid. Later heeft deze idee zich over de brede samenleving verspreid. Er ging een bijzondere aandacht uit naar eigen prestatie en succes; naar eigen bezit, een rijkdom waarmee men elkaar wilde overvleugelen. Er ging veel aandacht naar het eigen lichaam met de verborgen agenda: als ik maar OK ben! Men 'moest' kunnen genieten, vaak ten koste van anderen. Dit laatste bracht een grotere tolerantie mee tegenover de seksualiteit met al de gevolgen die we nu kennen. Deze vaak ego-gerichte zucht naar onbeheerste autonomie verwekte uiteindelijk een grote onvoldaanheid. De mens werd er niet gelukkig mee. In feite, zegt Yankelovich, is dat wat begon als ideaal van zelfrealisatie, heel vaak neergekomen op een zelfvernietigingsstrategie.

En toch koestert de mens een diepe aspiratie, een hunker maar méér-zijn. Zij ligt in zijn natuur, zij is a.h.w. in zijn hart geschreven. De leuze van Gruuthuuze was: “Plus est en vous”. En die drang is gewettigd. Vraag is hoe wij die diepe drang moeten invullen en waar maken.
In de zaligsprekingen geeft Christus ons hiertoe de ware sleutels. De Bergrede bevat een uniek programma tot geluk en volkomenheid. Maar alles begint bij een innerlijke houding. In het hart van de mens. De armen-naar-de-geest en de anderen die Jezus in één adem opsomt, behoren ten slotte tot één en dezelfde soort mensen. Matteüs spreekt van de “armen” (in het Aramees: de anawim). En hij voegt er onmiddellijk aan toe: “naar-de-geest”. De Nieuwe Bijbelvertaling spreekt van de “nederigen van hart”. Matteüs verduidelijkt hiermede wat in dat woord steekt. Het gaat hier niet in de eerste plaats om materiële armoede. Wel zijn ze mensen door het leven gelouterd en gerijpt. Ze hebben een ontvankelijkheid verworven voor een boodschap die hen overstijgt, maar ook bevrijdt. Vanuit hun levenservaring gaan ze minder steunen op eigen kracht maar op de kracht van God. Ze leggen het zwaartepunt van hun leven buiten zichzelf . De gesloten vuist kan geen water ontvangen; wel de open hand. Zonder die houding treedt men niet binnen in het evangelie, en kan men nauwelijks christen worden genoemd .

Augustinus was de man die in zijn jonge jaren zoveel van zelfrealisatie had gedroomd (zelfontplooiing naar geest en zin), tot hij ervaren heeft dat niets hem ten gronde bevredigen kon, en dat hij - dwaas - eerst van zijn eigen kern was weggevlucht. Ook Franciscus van Assisi maakte het mee, Charles de Foucauld, de stichter van Poverello,… Zovelen die zich verloren hebben en nog verliezen in het zelfbedrog van voorbijvliegende waarden…

De zaligsprekingen hebben doorheen de eeuwen een bijzondere aantrekkingskracht verworven. Ook op niet-christenen. Mahatma Ghandi, de geweldloze bevrijder van India, ontdekte de meerwaarde van de Bergrede, die hij toegevoegd heeft aan de heilige boeken van het Hindoeïsme. Paradoxaal: juist in deze schijnbaar tegenmenselijke boodschap ligt een boodschap tot grotere menselijkheid. De ware groten zijn mensen zoals Moeder Teresa van Calcutta, een Damiaan Deveuster… en de vele naamloze mensen, vaders en moeders, die vanuit deze spiritualiteit in kleine en doodgewone dingen zonder krantenkoppen te halen, groot zijn geweest, en vandaag nog groot zijn.

Daarom durfde Jezus zeggen: “Zalig, gelukkig…”, “Beati”(Lat.), “makarioi”(Gr.). Daaronder ligt het hebreeuwse woord “ashrei”. Men kan zeggen: “Gezegenden”. De Hebreeuwskenner André Chouraqui vertaalt dat woord zo: “op weg, voorwaarts, vooruit !”. De dynamiek van de Bergrede: gij zijt op de goede weg. Gij zijt mensen van de toekomst, op weg naar de ware zelfrealisatie, in de visie van God over uw leven, en in zijn kracht.

Laten wij bidden ...

Jezus,
help ons onze diepste identiteit te vinden in U. Moge onze ware zelfrealisatie gebeuren in God. Zo zullen we kinderen zijn van Hem, beeld van zijn liefde, drager en uitdragen van zijn vrede. Mogen we in U leren van God te ontvangen, en in U onze weg te gaan. Diep verbonden met elk mensenkind.
Amen.