zondag 26 door het jaar - C

De overweging van deze zondag is van de hand van Frans Mistiaen, sj

Het verhaal van de rijke die na zijn dood wordt gestraft en van de arme die wordt beloond, was een bekend Joods volksverhaal. Wij mogen dus niet denken dat Jezus ons met deze beschrijving van hemel en hel zijn persoonlijke opvatting geeft over het hiernamaals. Blijkbaar achtte Hij het niet nodig de details van deze volkse voorstelling te verbeteren, want Hij wilde aan het hele verhaal een andere wending en een diepere betekenis geven. Wat origineel van Jezus is, is het bijgevoegde slot. Hij heeft het verhaal namelijk uitgebreid met een vraag om de vijf achtergebleven broers te waarschuwen. En daarbij keek Hij uitdrukkelijk naar de omstaande Farizeeën, die wel zullen begrepen hebben dat dit voor hen was bedoeld.

Eerst vertelt Jezus het oude volksverhaal opnieuw en dat gaat in tegen de Farizese opvatting over rijkdom en armoede. Deze leerden namelijk dat de materiële rijkdom van een mens een beloning was van God en dus een bewijs van de deugdzaamheid bij een rijke, terwijl de armoede een straf was van God, zodat een arme automatisch een zondaar moest zijn. Jezus weerlegt deze opvatting met het volksverhaal en zegt: “Neen, niet elke rijke is een deugdzame, niet elke arme is een slechterik. De rijke uit het verhaal was alleen rijk voor zichzelf, zelfvoldaan, zelfgenoegzaam, maar bleek arm te zijn voor God. De arme uit het verhaal was de eigenlijke deugdzame.” Jezus geeft hem daarom ook een eigennaam met een religieuze betekenis: "Lazarus", en dat betekent "God is mijn hulp".

Jezus' bedoeling is duidelijk te zeggen dat God langs de kant staat van de arme. Dus dat diegenen die arm zijn op geestelijk vlak, nl. het kleine volk, de eenvoudigen, de armen van geest, eigenlijk door God meer worden geacht, dan diegenen die denken dat zij rijk zijn op spiritueel gebied, nl. allen die zich opwerpen als zelfzekere specialisten, als schriftgeleerden, als kenners van Gods wet.
Jezus verwerpt dus vooral de zelfgenoegzaamheid van de religieuze verantwoordelijken.

En Hij voegt bij het oude verhaal een antwoord van Abraham, die benadrukt dat de pogingen van de rijke om zijn broers te waarschuwen vanuit het hiernamaals tevergeefs en onmogelijk zijn. De Farizeeën gebruikten het hiernamaals namelijk vooral om de mensen schrik aan te jagen. Door zijn toevoeging wil Jezus als het ware zeggen: “Reken niet op sensationele tekens uit de hemel. Maar, luister naar Mozes en de Profeten. Lees dus veeleer aandachtig de Schrift die gij hebt en leer er vooral uit dat gij open moet staan, zowel voor de nood van de arme vóór uw deur als voor de aanwezigheid van de Liefdegod in deze wereld.”

Lucas is de evangelist die ons voortdurend uitnodigt om beiden samen te zien: de zuchtende noodlijdende vóór onze deur vandaag is de lichamelijke gestalte van God zelf die nu om onze liefde vraagt.

Door het Schriftwoord dat wij vandaag horen en door de Lazarussen vóór onze deur - dichtbij of veraf - worden wij dringend gevraagd niet de rijkdom en de armoede te zien als een straf of een beloning van God. Wij worden eraan herinnerd dat God nooit aan de kant staat van de hardvochtige zelfgenoegzame, maar steeds aan de kant van diegene die - zij het rijk, zij het arm - zijn hart opent voor de liefde tot zijn concrete medemens.